Περιοδικό Πολιτικής Και Πολιτισμικής Παρέμβασης


Σε εποχές που βασιλεύει το ψέμα, η διάδοση της αλήθειας είναι πράξη επαναστατική
Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία.

< Επισκόπηση προηγούμενης Θ.Ενότητας | Επισκόπηση επόμενης Θ.Ενότητας > 
Συγγραφέας Μήνυμα
Κλεοξάνθη
Επισκέπτης





ΔημοσίευσηΔημοσιεύθηκε: Κυρ Φεβ 14, 2021 1:54 pm    Θέμα δημοσίευσης: Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία. Απάντηση με παράθεση αυτού του μηνύματος
Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία.
Α. Το πρόσωπο και η ποίηση
Ηλίας Λιαμής, Σύμβουλος Ενότητας Πολιτισμού

22 Ιανουαρίου 2021

Ήταν Ιανουάριος του 1788, 22η ημέρα, 233 χρόνια πριν, όταν γεννήθηκε μία από τις πλέον αντιφατικές προσωπικότητες του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού και μία από τις σημαντικότερες,αν όχι η σημαντικότερη ξένη παρουσία κατά τη διάρκεια της Ελληνικής εθνεγερσίας: ο Λόρδος Βύρων.

Στα 34 χρόνια της ζωής του πρόλαβε να σφραγίσει την ευρωπαϊκή ποίηση και να συνδέσει το όνομά του με τα υψηλότερα ιδανικά και αξίες του Ρομαντισμού, με αποκορύφωμα της πνευματικής του διαδρομής την έλευσή του και τον θάνατό του στην πόλη του Μεσολογγίου.



Οι αντιξοότητες της ζωής, είναι γεγονός πως, άλλους ανθρώπους τους καταβάλλουν και τους οδηγούν στην παραίτηση κι άλλους τους εξυψώνουν σε ηρωική δράση και υψηλή δημιουργία και στοχασμό. Ο Λόρδος Βύρων ανήκει στους δεύτερους. Ναι μεν καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια και είχε εν πολλοίς λύσει το πρόβλημα της επιβίωσης, κληρονόμησε όμως ένα βεβαρημένο οικογενειακό παρελθόν με πολλά σκάνδαλα, το οποίον, αναμφίβολα, επέδρασε στην ψυχοσύνθεσή του. Επιπλέον, τον επιβάρυνε σημαντικά η σωματική του αναπηρία: επρόκειτο για την χωλότητα του ποδιού του και, συγκεκριμένα, μία σοβαρή βλάβη στον αχίλλειο τένοντα. Οι θεραπείες που ακολούθησε ήταν επώδυνες και η όλη κατάσταση του δημιούργησε δια βίου μία ανασφάλεια και ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας.

Παρόλ΄ αυτά, η κατάσταση της υγείας του τού προσέδωσε μεγάλη δύναμη θελήσεως και τον οδήγησε σε επιδόσεις στην πεζοπορία, στην ιππασία, στην κολύμβηση, στην ξιφασκία αλλά και στην μελέτη όλου σχεδόν του φάσματος των πνευματικών και ανθρωπιστικών σπουδών.

Σε ηλικία 15 χρόνων γράφτηκε στο Κολέγιο του Κέμπριτζ, όπου είχε την ευκαιρία να εντρυφήσει σε έναν απίστευτο όγκο λογοτεχνικών και ιστορικών έργων. Οι γνώσεις του αλλά και η μνήμη του ήταν μνημειώδεις. Όλο αυτό όμως το υλικό «συνάντησε» και μία προσωπικότητα, η οποία είχε ανεπτυγμένη την κριτική σκέψη, την καλλιτεχνική δημιουργία, την ψυχική ευαισθησία, αλλά και την ικανότητα να σκέφτεται οικουμενικά, τόσο σε πολιτιστικό πλάτος όσο και σε ιστορικό βάθος χρόνου.

Διέκριναν πολλοί τα σπάνια στοιχεία της προσωπικότητάς του, όπως πολλοί ήταν και εκείνοι που προέβλεψαν την εξέλιξη και την θέση που θα έπαιρνε τελικά στην Ευρωπαϊκή κουλτούρα, μεταξύ αυτών και ο μεγάλος ποιητής Γκαίτε, των οποίων οι μελετητές του ευρωπαϊκού πνεύματος το τοποθετούν στην ίδια αν όχι και λίγο κατώτερη θέση από εκείνη του Λόρδου Βύρωνα.



Εκτός όλων αυτών, ο Λόρδος Βύρωνας υπήρξε ένας μεγάλος οραματιστής των πιο ευγενικών ιδεωδών και των πιο υψηλών παγκόσμιων οραμάτων. Αυτή ήταν και η αιτία που από πολύ νωρίς άρχισε να τον πιέζει, ψυχικά και πνευματικά, η διαφθορά του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος της αριστοκρατίας του Λονδίνου, γεγονός που κατηύθυνε τον τρόπο σκέψης και ζωής του στην ειρωνεία, την καυστική σάτιρα και τον χλευασμό. Τα οράματά του για την δημοκρατία, την ελευθερία και την ομορφιά δεν τα απαρνήθηκε ποτέ, ήταν όμως οι αιτίες για να διαποτιστεί το σύνολο του έργου του από τη σύγκρουση μεταξύ του ιδεατού και του υπαρκτού. Η σύγκρουση αυτή τον έφθειρε ψυχικά και σωματικά, δεν τον κατέβαλε όμως. Κατέφυγε σε μεγάλα ταξίδια, τα οποία τον βοήθησαν να διατηρήσει άσβεστη τη φλόγα της δημιουργικότητάς του και την εγρήγορση του πνεύματός του. Στα ταξίδια του αυτά, καθοριστική εμπειρία απετέλεσε η πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα το 1809 και φυσικά, η δεύτερη επίσκεψή του στην Δυτική Ελλάδα, που τελείωσε στο Μεσολόγγι το 1824, όταν και πέθανε. Από τα δικά του γραπτά συμπεραίνουμε πως η επαφή με το ελληνικό τοπίο έδωσε διέξοδο στις αναζητήσεις του και τον οδήγησε να διακηρύξει πως «αν είμαι ποιητής, το χρωστώ στον αέρα της Ελλάδας». Η Ελλάδα και ιδιαίτερα η Αθήνα, επέδρασε στον Λόρδο Βύρωνα σαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ. «Δεν έζησα πραγματικά και δεν έζησα ευχαριστημένος» γράφει «παρά τον λίγο καιρό που έζησα στην Ελλάδα».

Όσο αυξανόταν η φήμη του ως ποιητή, τόσο η προσωπική του ζωή τον οδηγούσε σε διαρκείς ταλαιπωρίες, αντιφάσεις και ακυρώσεις. Είναι γεγονός πώς η αποστροφή του προς τις κοινωνικές συμβάσεις τον οδήγησε για μία περίοδο στην αχαλίνωτη απόλαυση από την οποία απομακρύνθηκε περισσότερο τραυματισμένος παρά ικανοποιημένος. Αλλά και ο γάμος του με την Αναμπέλα Μίλμπανκ ήταν σύντομος, αν και πρόλαβε να αποκτήσει την μοναχοκόρη του Άντα Λάβλεϊς.

Ήταν ακριβώς εκείνη η εποχή όπου ξεκίνησε η θριαμβευτική του πορεία στην ποίηση. Αν και τα πρώτα του ποιήματα μάλλον απογοήτευσαν, οι επόμενες προσπάθειές του βρήκαν την καθολική αναγνώριση. Είναι εκπληκτική η ταχύτητα συγγραφής ποιημάτων, των οποίων οι αλλεπάλληλες εκδόσεις εξαντλούνταν μέσα σε λίγες μόνον ημέρες. Στα τέλη της πρώτης και στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας 19ο αιώνα, ο Γιώργος Βύρων είναι ένα από τα πιο γνωστά πρόσωπα στην κοινωνία του Λονδίνου και ένας από τους πιο πολυδιαβασμένος ποιητές σε όλη την Ευρώπη. Στο ποιητικό του λόγο, οι ευρωπαϊκοί λογοτεχνικοί κύκλοι διέκριναν μία πρωτόγνωρη δύναμη στίχων, συνδυασμένη με μία απόλυτα ειλικρινή καταγραφή των οραματισμών αλλά και των παθών του. Ανεξάρτητα από τις φάσεις της ζωής του, η ελευθερία, η απέχθεια για την αδικία, η συμπαράσταση και η εξύμνηση των αδικημένων και των σκλάβων, αλλά και η νοσταλγία του αρχαιοελληνικού παρελθόντος, που αποτελεί ένα μόνιμο μοτίβο της συγγραφικής του δράσης, δεν έπαψαν ποτέ να ακτινοβολούν στους στίχους του.



Ένας από τους κορυφαίους ήρωες των έργων του είναι ο Τσάιλντ Χάρολντ στο έργο του Child Harold’s Pilgrimage (το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ). Στο πρόσωπο αυτό ο Βύρων προσέδωσε όλη τη νεανική του αθωότητα, όλη τη δίψα του για ταξίδια, όλη την αγανάκτησή του για την διαφθορά του κόσμου. Είναι έργο που έγραψε κατά την διάρκεια του πρώτου μεγάλου ταξιδιού του στις αρχές της δεκαετίας του 1810. Ο Χάρολντ είναι ο ταξιδευτής που μοιάζει να έχει το ταξίδι αυτοσκοπό και αντικρίζει τους τόπους, κυρίως της Ανατολικής Μεσογείου, με μια παιδική έκπληξη. Το έργο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για μας τους Έλληνες, καθώς αφιερώνει στίχους πολλούς στο μαγευτικό Ελληνικό τοπίο, αλλά και στην κατάπτωση των απογόνων των αρχαίων Ελλήνων κάτω από την βαρβαρική σκλαβιά. Ιδιαίτερα καυστικός είναι απέναντι στο αίσχος της λεηλασίας των αρχαιοελληνικών μνημείων, ενώ κατονομάζει τον Έλγιν ως έναν αδίστακτο και ασυνείδητο πράκτορα των Άγγλων και κοινό αρχαιοκάπηλο. Διασχίζει όλη σχεδόν την Ελλάδα και υπάρχουν στιγμές που δίνεται στον αναγνώστη η εντύπωση ότι συνομιλεί με αρχαίους Έλληνες και θεότητες του Ολύμπου. Η Ελλάδα δεν είναι πλέον ένας τόπος αλλά ένα πρόσωπο:

«Άλλαξε Ελλάδα αφέντες

όμοια ακόμα μένει η μοίρα σου.

Της Δόξας σου οι μέρες πάνε

μα της ντροπής σου όχι».


Σε ανάλογους στίχους διαφαίνεται ο πρωτότυπος και ορμητικός ποιητικός καρπός της σύζευξης της βαθιάς γνώσης της ιστορίας με την κριτική σκέψη, την ιστορική συνείδηση και το ποιητικό ταλέντο.

Ο Λόρδος Βύρων αποτελεί κορυφαίο εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού ακριβώς διότι τα πανανθρώπινα ιδεώδη συνδυάζονται απόλυτα με την εξέλιξη της τρικυμίας της ύπαρξής του. Δύσκολα κανείς μπορεί να διαχωρίσει στο έργο του τις αξίες από τα συναισθήματά του. Η ποίησή του παρακολουθεί την ίδια του τη ζωή, η οποία από το τριακοστό κιόλας έτος της ηλικίας του είχε αρχίσει να βαραίνει. Τότε που άλλοι αρχίζουν τη σταδιοδρομία τους και δίνουν τα πρώτα δείγματα ωριμότητας στη καλλιτεχνική τους δημιουργία, ο Λόρδος Βύρων αρχίζει να παρουσιάζει τα πρώτα σημάδια της φθοράς και του τέλους του. Ήδη, στο αποχαιρετιστήριο γεύμα λίγο πριν φύγει για το δεύτερο και τελευταίο ταξίδι του στην Ελλάδα το 1816, είχε εκφράσει στους συνδαιτημόνες του την έντονη υποψία πως δεν θα τον ξαναδούν πια. Τα εξαιρετικά λυρικά του ποιήματα της πρώτης περιόδου της δημιουργικότητάς του δίνουν σταδιακά τη θέση τους σε ποιήματα αναμνήσεων, απολογισμού προς τους προγόνους του και μιας μελαγχολίας που συνοδεύεται από την επιθυμία για μία ζωή δράσης στον πόλεμο, ζωή πού ελπίζει να οδηγήσει σε ένα ηρωικό τέλος.

Σκληρό παιχνίδι της μοίρας ήταν να μη φέρει ως το τέλος το χρέος που ανέλαβε και να μην αξιωθεί να πεθάνει όρθιος στη μάχη. Αξιώθηκε όμως ένα τέλος, ανάλογο με αρχαία τραγωδία, όπου το δράμα της ζωής του κλείνει ο χορός από τους πιστούς του γενναίους Σουλιώτες που θρηνούν γύρω στο λείψανό του.


Πηγή: Πεμπτουσία

Αφιερώματα / 1821-2021: Ανάσταση του Γένους / Μορφές / Ποίηση
Επιστροφή στην κορυφή
Κλεοξάνθη
Επισκέπτης





ΔημοσίευσηΔημοσιεύθηκε: Τρι Φεβ 16, 2021 11:05 am    Θέμα δημοσίευσης: Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία. Β. Ο ποιητής και η αποθέωση του Απάντηση με παράθεση αυτού του μηνύματος
Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία.

Β. Ο ποιητής και η αποθέωση του Μεσολογγίου

Ηλίας Λιαμής, Σύμβουλος Ενότητας Πολιτισμού

28 Ιανουαρίου 2021

Υπάρχουν πόλεις άσημες, προορισμένες να τις γνωρίζουν μόνο οι κάτοικοί τους και κάποιοι γειτονικοί τόποι. Υπάρχουν πόλεις σημαντικές εξαιτίας της θέσης τους, είτε γιατί βρέθηκαν εν μέσω σημαντικών εμπορικών δρόμων, είτε διότι η θέση τους επέτρεπε οχύρωση που υπερασπίστηκε μία ευρύτερη περιοχή. Υπάρχουν πόλεις που οι ιστορικές συγκυρίες τις έκαναν ξακουστές και τους προσέδωσαν μία φήμη που αναπτύχθηκε σιγά-σιγά σε βάθος αιώνων. Και τέλος, υπάρχουν πόλεις που από μία και μόνον ιστορική στιγμή ή από μία και μόνον προσωπικότητα τις έκανε ξακουστές στα πέρατα του κόσμου.

Σε αυτήν την τελευταία κατηγορία ανήκει το Μεσολόγγι. Ένα πρόσωπο, ο Λόρδος Βύρων, και ένα ιστορικό γεγονός, η έξοδος, ήταν αρκετά για να οδηγήσουν την μικρή αυτή πόλη στο πάνθεον των ιερών τόπων της παγκόσμιας ιστορίας.

Από το πρωί της Δευτέρας, 5ης Ιανουαρίου του 1824, πολίτες και αγωνιστές, άντρες και γυναίκες, περίμεναν την άφιξη ενός προσώπου, πού, ήδη πριν φτάσει, είχε ενδυθεί την αίγλη ενός ήρωα και ενός αγγέλου. Κατά τις 11:00, το σπετσιώτικο πλεούμενο διέσχισε τη λιμνοθάλασσα και αποβίβασε τον George Gordon Byron στην αποβάθρα του Μεσολογγίου. Τα καριοφίλια βρόντηξαν, οι καμπάνες αντήχησαν και μπροστά στους μεγαλόσωμους αγωνιστές παρουσιάστηκε μία φιγούρα μικροκαμωμένη και εξαιρετικά αδύνατη, με μαύρα μαλλιά που έμελλε να γκριζάρουν μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Aμέσως έγινε το κεντρικό πρόσωπο του Μεσολογγίου και, από την πρώτη στιγμή που αποβιβάστηκε, άρχισε να δέχεται οπλαρχηγούς και πολιτικούς άρχοντες, αναλαμβάνοντας το έργο που του είχε υποδείξει το Ελληνικό Κομιτάτο στο Λονδίνο, αλλά –κυρίως- τα ενδόμυχα της ψυχής του.




Ο Λόρδος Βύρων δεν περίμενε να αποκτήσει φήμη από την ανάμειξη του στην Ελληνική Επανάσταση. Κατά γενική ομολογία πολιτικών παρατηρητών αλλά και κορυφαίων εκπροσώπων του ευρωπαϊκού πνεύματος όπως ο Γκαίτε, ήταν ήδη ο σπουδαιότερος Άγγλος του δέκατου ένατου αιώνα και, οπωσδήποτε, μέσα στην πρώτη τριάδα, αν όχι ο κορυφαίος, των πιο αξιόλογων Ευρωπαίων. Η άφιξη του στο Μεσολόγγι θα ενταχθεί στις μεγάλες αφίξεις σπουδαίων πολιτικών ανδρών που η ιστορία τους ταύτισε με μία πόλη, όπως τον Κένεντι με το Βερολίνο και τον Ντε Γκολ με το Παρίσι.

Για τον Βύρωνα, το Μεσολόγγι ήταν η αιτία να ανακεφαλαιώσει όλη του τη σοφία της μέχρι τότε βιωτής του και όλα του τα χαρίσματα, προκειμένου να ανταποκριθεί στην κορυφαία πρόκληση της ζωής του. Συγχρόνως, η μικρή αυτή πόλη, μεταβλήθηκε σε κολυμβήθρα της καθάρσεως του από αμαρτήματα, πάθη, απογοήτευση και πόνο πολύ, ανυψώνοντας τον πρώτα στην ίδια του τη συνείδηση και κατόπιν σε όλη την ευρωπαϊκή κοινωνία που τον παρακολουθεί κατά βήμα. Αυτός ο ονειροπόλος ρομαντικός ποιητής, αποδεικνύεται και άριστος φορέας της αγγλικής πολιτικής σκέψης και οργανωτικότητας: Αποφεύγει επιδέξια και αποφασιστικά τον προσεταιρισμό με συγκεκριμένες πολιτικές φατρίες, τάσσεται υπέρ της νόμιμης ελληνικής κυβέρνησης, σχεδιάζει ο ίδιος τις συνθήκες και τις ανάγκες στρατιωτικών και πολιτικών χειρισμών και αναλαμβάνει να συντηρήσει μόνος του έναν μικρό στρατό από 500 Σουλιώτες, μεταβάλλοντας τους σκληροτράχηλους αγωνιστές σε αφοσιωμένους του ακόλουθους.

Διατηρεί στενή επαφή με τον Μαυροκορδάτο, στο πρόσωπο του οποίου βρίσκει έναν συνομιλητή που μπορεί να επικοινωνήσει σε ένα υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο, ενώ σταδιακά βλέπει μέσα του να φουντώνει μία νέα φλόγα ζωής και δημιουργικότητας, ένα νέο νόημα ζωής το οποίον σταδιακά τον είχε εγκαταλείψει πριν φτάσει στο Μεσολόγγι. Παρόλα αυτά, οι καθημερινές προστριβές δεν λείπουν: Γίνεται μάρτυρας φατριασμών, συγκρούσεων μεταξύ των οπλαρχηγών, μικροτήτων για την επίτευξη ατομικών συμφερόντων. Σε όλα αυτά προστίθενται και προβλήματα στην υγεία του, όπως η κρίση σπασμών που του συνέβη στις 15 Φεβρουαρίου, ημέρα Κυριακή, την οποία οι γιατροί, αν και δεν ήξεραν από τι προέρχεται, την αντιμετώπισαν με αφαίμαξη με βδέλλες.

Κατά την περίοδο αυτή, το Μεσολόγγι μόνον κατάλληλο δεν είναι για να ενισχύσει το ηθικό του και να βελτιώσει την υγεία του: Η πόλη αποτελεί ένα καταθλιπτικό περιβάλλον με ετερόκλητο πληθυσμό και φήμες για πανώλη. Οι συνθήκες υγιεινής δεν είναι καλές, βρέχει διαρκώς, η ψυχολογία των ανθρώπων είναι διαποτισμένη από φόβο, απογοήτευση και κατήφεια από τις κάθε είδους συγκρούσεις, ενώ η Τουρκική απειλή γίνεται όλο και εφιαλτικότερη.

Ο Βύρων όμως παραμένει αισιόδοξος. Ελπίζει σε συνένωση των οπλαρχηγών και βασίζει πολλά στη συνάντηση στην οποία ο Οδυσσέας Ανδρούτσος τον καλεί. Πρόκειται για σύναξη όλων των οπλαρχηγών που θα πραγματοποιηθεί στην Άμφισσα, με σκοπό την συγκρότηση κοινά αποδεκτής πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης. Δυστυχώς, η αναμονή για την συνάντηση αυτή φτάσει μέχρι τον θάνατό του.




Αντίθετα, οι εμφύλιες συγκρούσεις, μόλις και μετά βίας δεν οδήγησαν, στις 3 Απριλίου, σε πολιορκία του Μεσολογγίου από τον ίδιον τον Καραϊσκάκη, ο οποίος, με πρόσχημα τον τραυματισμό ενός ανιψιού του, επεδίωκε την ανατροπή του Μαυροκορδάτου. Ακριβώς τις μέρες εκείνες, ο καιρός βελτιώνεται και ο Βύρων σκέφτεται σοβαρά να αποχωρήσει προσωρινά. Πείθεται όμως πως μία τέτοια αποχώρηση θα εκληφθεί ως εγκατάλειψη και έτσι παραμένει. Η εμφύλια πολιορκία αποτρέπεται με επικράτηση του Μαυροκορδάτου και ο Βύρων χάνει την τελευταία ευκαιρία να φύγει από το Μεσολόγγι ζωντανός.

Ποιο είναι το αντίκτυπο της παρουσίας του Λόρδου Βύρωνος στο Μεσολόγγι αυτές τις 100 παρά μία εβδομάδα ημέρες που παρέμεινε εκεί;

Σε στρατιωτικό επίπεδο, τίποτε δεν άλλαξε ριζικά. Οι στρατιωτικές αλλά και οι πολιτικές εξελίξεις συνεχίστηκαν στους ίδιους εμφυλιοπολεμικούς ρυθμούς παρά το πνεύμα συμφιλίωσης που ο Λόρδος Βύρων προσπάθησε να μεταδώσει. Οπωσδήποτε όμως βοήθησε στην εμπέδωση της ανάγκης για στιβαρή πολιτική και στρατιωτική διοίκηση. Επίσης, η παρουσία του επιτάχυνε τις διαδικασίες οικονομικής ενίσχυσης του αγώνα εκ μέρους της Αγγλίας, που αποτελούσε προτεραιότητα του ελληνικού κομιτάτου στο Λονδίνο.

Σε ψυχολογικό όμως επίπεδο – αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε «επικοινωνιακό επίπεδο» -, η συνεισφορά του Λόρδου Βύρωνα ήταν κολοσσιαία. Καταρχάς, σε αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα, στα μάτια των Ευρωπαίων, ο Λόρδος Βύρων έπαψε να είναι ένας ρομαντικός ποιητής ή ένας ονειροπόλος ταξιδευτής που αναζητά την περιπέτεια. Γίνεται πλέον αποδεκτός ως ένας συνειδητός φιλέλληνας πού αγωνίζεται για κεφαλαιώδη ιδεώδη του ευρωπαϊκού πολιτισμού, με κορυφαίο την ελευθερία.

Αυτή ακριβώς η καταξίωση του Βύρωνα αναβαθμίζει και την θέση του αγώνα των Ελλήνων στα μάτια των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η ελληνική επανάσταση εντάσσεται πλέον στους αγώνες που προετοιμάζουν μία νέα Ευρώπη, ελεύθερη από τις δυναστείες και τις ισορροπίες των Μεγάλων Δυνάμεων. Ιδιαίτερα το Μεσολόγγι μεταβάλλεται σε σύμβολο όχι μόνο του ελληνικού αγώνα αλλά του αγώνα όλων των λαών για αποτίναξη της τυραννίας.




Στις 11 Απριλίου, ημέρα Κυριακή, ο Λόρδος Βύρων αποφασίζει να πάει μία βόλτα με το άλογό του. Η βροχή τον μουσκεύει, αλλά αποφασίζει να συνεχίσει τη μέρα του με μία βόλτα με βάρκα στη λιμνοθάλασσα. Επιστρέφει πλήρως εξασθενημένος. Η αδιαθεσία του συνεχίζεται και την Μεγάλη Παρασκευή, 16 του μηνός, οπότε είναι πια εμφανής η σοβαρότητα της κατάστασής του. Η Κυριακή του Πάσχα της χρονιάς εκείνης είναι μία σιωπηλή μέρα για το Μεσολόγγι, με την αναστάσιμη χαρά να συνυπάρχει με την αγωνία για την ζωή του. 6:15, Δευτέρα του Πάσχα, 19 Απριλίου, ο γιατρός του δεν βρίσκει πλέον σφυγμό. Ο Λόρδος Βύρων είναι νεκρός. Τα συναισθήματα όλων των Μεσολογγιτών ανεξαιρέτως συνοψίζονται σε μια λέξη: Ορφάνια.

Δυο βδομάδες μετά, την Κυριακή, 2 Μαΐου, η σωρός του Λόρδου Βύρωνα εγκαταλείπει το Μεσολόγγι.

Στα τελευταία ημιτελή γράμματα που βρέθηκαν προς φίλους του αλλά και πολιτικά πρόσωπα της Αγγλίας, είναι διαρκές το μοτίβο της έκκλησης για υποστήριξη του ελληνικού αγώνα. Όσο ήταν εν ζωή, οι εκκλήσεις αυτές είχαν σημαντικό αντίκτυπο. Με τον θάνατό του όμως, το φιλελληνικό κίνημα στην Ευρώπη παίρνει νέες διαστάσεις.

Η μεγάλη όμως κληρονομιά του Βύρωνα φάνηκε δύο χρόνια μετά, 10 προς 11 Απριλίου 1826, τη νύχτα της μεγάλης εξόδου. Τη νύχτα που απετέλεσε την αυγή της αποθέωσης αυτής της μικρής πόλης της Αιτωλοακαρνανίας, αλλά μεγάλης και ιερής πόλης της παγκόσμιας ιστορίας. Η πανευρωπαϊκή, γιατί όχι και παγκόσμια αναγνώριση του Μεσολογγίου ως βωμού της ελευθερίας ήρθε ως αναγνώριση μιας διαρκούς ενασχόλησης της ευρωπαϊκής κοινωνίας με το Μεσολόγγι, εξαιτίας του Λόρδου Βύρωνος. Το Μεσολόγγι γέμισε τα πρωτοσέλιδα των ευρωπαϊκών εφημερίδων, τις διακηρύξεις φίλελληνικών συλλόγων, τα διαβήματα πολιτών προς τις κυβερνήσεις τους. Η πόλη αυτή, εξαιτίας του Λόρδου Βύρωνα, κατέστη ουσιαστικά μία ευρωπαϊκή πόλη που κράτησε προσηλωμένα πάνω της τα μάτια εκατομμυρίων ανθρώπων και συγκίνησε με τις περιπέτειες, την πολιορκία και τέλος την ηρωική της έξοδο, ολόκληρους λαούς.




Υπάρχει και μία ακόμη διάσταση της παρουσίας του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι: Στο πρόσωπό του, ο αγγλικός παράγοντας «κέρδισε πόντους» στην εκτίμηση των Ελλήνων. Η παρουσία του απετέλεσε ένα διαχρονικό αντιστάθμισμα στην πικρία που συχνά προκάλεσε από τότε μέχρι τις μέρες μας η αγγλική στάση σε όλα τα εθνικά μας θέματα. Και είναι αλήθεια, πως η πολιτική δεν έχει ούτε συναισθήματα ούτε ιδεώδη. Το δήλωσε άλλωστε και ο πολύς Κόδριγκτον, ο άγγλος ναύαρχος του Ναυαρίνου, μετά τη ναυμαχία:

«Ούτε φιλανθρωπος είμαι ούτε κατ’ ελάχιστον φιλέλληνας. Δεν τιμώ ιδιαίτερα ούτε Έλληνες ούτε Τούρκους, ούτε τρέφω προσωπικά συναισθήματα για κανέναν από τους δύο. Είμαι απλά ένας άνθρωπος του καθήκοντος ως Άγγλος αξιωματικός».

Με τα δεδομένα αυτά, ο Λόρδος Βύρων διέσωσε έναν ελάχιστο αξιακό και ανθρωπιστικό χαρακτήρα της αγγλικής παρέμβασης στην ελληνική επανάσταση, αν και είναι βέβαιο πως η δαιμόνια αγγλική πολιτική το ενέταξε και αυτό στο σύνολο των μέσων για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ανάμειξη στις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν.

Ένα είναι το παρήγορο: Οι σκοπιμότητες έρχονται και παρέρχονται εναλλασσόμενες. Οι κάθε είδους πράκτορες κάποια στιγμή εισέρχονται στο προσκήνιο της ιστορίας μέσω της πύλης των συγκυριών και γρήγορα αποχωρούν μέσω της πύλης της λήθης. Ο Λόρδος Βύρων όμως, και όλα εκείνα τα ιστορικά πρόσωπα που δεν απαρνήθηκαν το όραμα της σύζευξης πυγμής και ανθρωπισμού, πολιτικής και ηθικής, τέχνης και πράξης, στέκονται ενώπιον μας και κρίνουν το κάθε παρόν.

Λόρδος Βύρων και Μεσολόγγι συνέγραψαν από κοινού μια σελίδα-ορόσημο για την παγκόσμια ιστορία και απέδειξαν πως καμμία ανθρώπινη μικρότητα και καμμία πολιτική σκοπιμότητα δεν θα μπορέσουν ποτέ να αμαυρώσουν το μεγαλείο και τον ηρωισμό.


ΠΗΓΗ; ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Αφιερώματα / 1821-2021: Ανάσταση του Γένους / Μορφές / Ποίηση

https://www.pemptousia.gr/2021/01/lordos-viron-mia-trilogia-v-o-piitis-ke-i-apotheosi-tou-mesolongiou/[url]
Επιστροφή στην κορυφή
Κλεοξάνθη
Επισκέπτης





ΔημοσίευσηΔημοσιεύθηκε: Τετ Φεβ 17, 2021 9:08 am    Θέμα δημοσίευσης: Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία: Γ. Το Βυρωνικό αποτύπωμα Απάντηση με παράθεση αυτού του μηνύματος
Λόρδος Βύρων: Μία τριλογία

Γ. Το Βυρωνικό αποτύπωμα στην ελληνική ψυχή

Ηλίας Λιαμής, Σύμβουλος Ενότητας Πολιτισμού

9 Φεβρουαρίου 2021

Όταν στις 19 Απριλίου του 1824 πέθανε ο Μπάιρον, το ίδιο μεγάλο ερώτημα τέθηκε, όπως τίθεται για κάθε άνθρωπο, ιδιαίτερα για εκείνους, που με την παρουσία τους σημαδεύουν τη ροή των ιστορικών γεγονότων: άραγε θα κρατήσει η μνήμη των ανθρώπων κάτι από τη μορφή και το έργο του; Άραγε θα καταφέρει να βρει, η μεγάλη αυτή μορφή του ευρωπαϊκού ρομαντισμού και της ελληνικής επανάστασης θέση στα ανθρώπινα δρώμενα μετά από 50, 100 ή και 200 χρόνια; Οι εξελίξεις, τουλάχιστον στην πατρίδα μας, όσον αφορά τον Λόρδο Βύρωνα, απάντησαν καταφατικά. Ο μεγάλος ποιητής και φιλέλληνας νίκησε τη φθορά του χρόνου, με έναρξη το άρθρο της Μεσολογγίτικης εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά», ακριβώς την ημέρα του θανάτου του:

«Απαρηγόρητα θρηνεί μεταξύ των χαρμοσύνων του Πάσχα ημερών η Ελλάς, διότι αιφνιδίως στερείται από τας αγκάλας της τον λαμπρόν Λορδον Νόελ Βύρωνα».

Παράλληλα, η προσωρινή διοίκηση της Ελλάδας εξέδωσε διαταγή, στην οποία οριζόταν να πέσουν από το μεγάλο κάνονιοστάσιο του τείχους του Μεσολογγίου 37 κανονιές ανά λεπτό, ενώ υπηρεσίες και εργαστήρια να κλείσουν για τρεις μέρες. Κάτι ανάλογο συνέβη και στις 5 Μαΐου, ημέρα αναχωρήσεως του λειψάνου του ποιητή για τη γενέτειρα του.

Το πένθος δεν περιορίστηκε στο Μεσολόγγι. Το νέο του θανάτου του μεταδόθηκε αστραπιαία σε όλα τα οχυρά και τις ντάπιες των Ελλήνων, φτάνοντας μέχρι τα νησιά, μεταξύ των οποίων και στα Ψαρά, όπου με την είδηση του θανάτου του, οι Ψαριανοί κατέκλυσαν τον καθεδρικό ναό του αγίου Νικολάου.

Η μορφή του Λόρδου Βύρωνα εντάχθηκε σε μεγάλη έκταση στο έργο όλων των μεγάλων ιστορικών της Επαναστάσεως αλλά και μετέπειτα. Ο Σπυρίδων Τρικούπης στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» πλέκει το εγκώμιο του Βύρωνα, χαρακτηρίζοντάς τον μεγαλοφυή και αγνό φιλέλληνα, ο οποίος χωρίς καμία αμφιβολία, ενεργοποίησε έντονα τις εξελίξεις.



Ο Παπαρηγόπουλος στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», καταγράφει το γεγονός της ελεύσεως του Βύρωνα ως γεγονός καθοριστικό για την εικόνα του ελληνικού αγώνα σε όλη την Ευρώπη.

Ο Δ Κόκκινος στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» καταγράφει με λεπτομέρειες τις τελευταίες του στιγμές.

Η μυθιστορηματική βιογραφία του Αντρέ Μωρουά «Λόρδος Βύρων» μεταφράστηκε από τον Τάκη Μπαρλά το 1946 και από τον Β. Α. Παπαδοπούλου το 1955.

Το 1872 συστήθηκε επιτροπή με τη συμμετοχή του ναυάρχου Κωνσταντίνου Κανάρη και του Χαριλάου Τρικούπη, με σκοπό να ανεγερθεί μνημείο για το λόρδο Βύρωνα στο Μεσολόγγι. Παράλληλα, σύλλογος από νέους στην Αθήνα με την ονομασία «Ο Βύρων» έλαβε ενεργό μέρος στην κίνηση αυτή με τελικό αποτέλεσμα τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος στις 26 Οκτωβρίου του 1881.

Το 1888, στην επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του άγγλου ποιητή, πραγματοποιήθηκαν εορτασμοί στο Λονδίνο, γεγονός που προκάλεσε αντίστοιχους εορτασμούς και στην Αθήνα, ενώ το 1924, στην πρώτη εκατονταετία από τον θάνατο του Μπάιρον, στην Αθήνα και στο Μεσολόγγι, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, οι εορτασμοί ήταν πολλοί, λαμπροί και πάνδημοι. Συμμετείχαν σύλλογοι, ιδρύματα, σχολεία και βεβαίως σύσσωμη η ελληνική κυβέρνηση, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το 1931, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, εξεφώνησε στο Νιούστεντ Άμπει της Αγγλίας βαρυσήμαντο λόγο εξ αφορμής της δωρεάς του πύργου του Μπάιρον στο Νότιγχαμ, προκειμένου να γίνει επιβλητικό μουσείο του άγγλου ποιητή. Τα λόγια του ήταν εμπνευσμένο και συγκινητικά, μεταξύ των οποίων:

«Σήμερα ταπεινότερος, αλλά το ίδιο πιστός, εγώ, προσκυνητής, ανέλαβα αντίστροφο προσκύνημα από τις ελληνικές ακτές προς τις ακτές της Βρετανίας, για να φέρω στον Βύρωνα, εδώ στον τόπο του τον πατρογονικό, τον βαθύ και ειλικρινή φόρο ευγνωμοσύνης και μνήμης ολόκληρης της χώρας μου».

Στην Αθήνα, ήδη από το 1923, είχε ιδρυθεί προσφυγικός συνοικισμός με το όνομα Βύρων, ονομασία που περιελήφθη και στην Νέα Μητρόπολη Βύρωνος και Καισαριανής μετά την μεταπολίτευση.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τα τέλη του, άρθρα, μονογραφίες, μελέτες και δημοσιεύσεις για τον λόρδο Βύρωνα υπήρξαν συνεχείς. Ιδιαίτερα κατά τον εορτασμό των 150 χρόνων από τον θάνατο του Μπάιρον, η ελληνική κοινωνία απέδειξε πως διέσωσε από την λήθη τον μεγάλο αυτόν ποιητή. Η Ακαδημία Αθηνών, το Μουσείο Μπενάκη, η Εθνική Βιβλιοθήκη, φιλολογικοί και πατριωτικοί σύλλογοι, το Εθνικό Θέατρο αλλά και όλα τα ιστορικά και φιλολογικά περιοδικά των Αθηνών και της περιφέρειας δημοσίευσαν αφιερώματα.

Μέχρι και τις μέρες μας, η μορφή του Λόρδου Βύρωνα δεν έλειψε από καμία ιστορική προσέγγιση της Ελληνικής Επαναστάσεως, αλλά και από καμία περίοδο εκδόσεως των σχολικών βιβλίων και των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, των σχετικών με αυτήν. Όπως ήταν επόμενο, καθ΄ όλη την διάρκεια των διακοσίων χρονών από τον θάνατό του, που, όπου να ΄ναι θα συμπληρωθούν, κέντρο της μνήμης του μεγάλου αυτού φιλέλληνα υπήρξε και συνεχίζει να υπάρχει η πόλις του Μεσολογγίου. Στην συνείδηση των Ελλήνων, Μεσολόγγι και Βύρωνας είναι ταυτισμένα, κάτι που γίνεται αμέσως αντιληπτό στον επισκέπτη, ιδιαίτερα κατά τις ημέρες του εορτασμού της εξόδου.

Όπως ήταν επόμενο, η ποιητική ιδιότητα του Βύρωνα δεν μπορούσε παρά να επηρεάσει βαθύτατα την πνευματική ζωή στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα η ελληνική ποίηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ενσωμάτωσε την επίδραση του ποιητικού έργου του, συνδυασμένη πάντοτε με την πατριωτική προσφορά του. Ήταν Απρίλιος του 1924, όταν ο ποιητής Κωστής Παλαμάς, στην αίθουσα του Παρνασσού συμπύκνωσε όλη αυτή την επίδραση του Βύρωνα στην ελληνική ψυχή με τον όρο «Βυρωνολατρεία». Η μορφή του σφράγισε έργα των μεγαλύτερων Ελλήνων ποιητών όπως ο Σολωμός, Βαλαωρίτης, ο Αχιλλέας Παράσχος, ο Προβελέγγιος, ο Μαλακάσης, ο Δροσίνης, ο Βλαχογιάννης ο Γρυπάρης, ο Σκίπης.

Μετά την εκατονταετηρίδα από τον θάνατο του Μπάιρον το 1924, είναι γεγονός πως η ελληνική ποίηση ακολούθησε τον μοντερνισμό που παρουσιάστηκε την εποχή εκείνη ως κυρίαρχο ρεύμα. Ο μεγάλως όμως Παλαμάς έγινε ο φορέας ενός ιδιότυπου νεοβυρωνισμού, αναγνωρίζοντας στο Βύρωνα μία μοναδική ιδιαιτερότητα, η οποία έγινε αφορμή ώστε ο Βύρωνας να γίνει απολύτως αποδεκτός, τόσο από τους ποιητές της καθαρεύουσας όσο και από τους δημοτικιστές. Μπορεί η εθνική του συνεισφορά να έγινε η αιτία, ώστε να εξιδανικευθεί ως θείος ήρωας στα ποιήματα των ποιητών της παλαιότερης γενιάς, οι ρομαντικές του όμως εξάρσεις με κεντρικό θέμα τους τα μεγάλα ιδανικά και το πάθος, που πολλές φορές υπερβαίνει ολοκληρωτικά τη λογική, τον έκαναν εξίσου αγαπητό στη νέα γενιά των ελλήνων ποιητών μέχρι και την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.



Κατά την περίοδο αυτή, οι μελετητές της Ελληνικής ποίησης αναγνωρίζουν στο μεγάλο έργο του Παλαμά, το καθοριστικό για την εξέλιξη της νεοελληνικής ποίησης «Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου», έντονες Βυρωνικές επιδράσεις. Ο αδιάκοπα διψασμένος Παλαμάς, ο ποιητής της απαισιοδοξίας, της βαρυθυμίας, της απελπισίας, ο Παλαμάς της αμαρτίας και της συντριβής, της μοναξιάς και της μελαγχολίας, αλλά και του πάθους του ερωτικού που ποτέ δεν αναπαύεται, ο ποιητής της «Ψυχής και της κατάρας», βρίσκει τη σωτηρία του φεύγοντας προς την ιστορία και τη φύση και τη ζωή της Ελλάδας, ακολουθώντας ουσιαστικά την πορεία του Λόρδου Βύρωνα. Αλλά και αυτή καθεαυτή η αναφορά του στον Μπάιρον παραμένει συγκλονιστική:

ΜΠΑΪΡΟΝ

(1824-1924)

Εκατό χρόνια πέρασαν. Δεν πέρασες. Μιλεί

για σε η κλαγγή του χρυσαϊτού κι η αναπνοή των κρίνων.

Στων Πιερίδων τους ναούς και θρόνοι και βωμοί

για σένα και στη μνήμη των Ελλήνων.



Όπου έκλεισες τα μάτια σου, στη θύμησή μου ακόμα

ξένων αθρώπων ερχομούς και λατρεμούς κρατώ

στην πέτρα που σ΄ ανάπαψε, στο που πάτησες χώμα

η πέτρα ήταν προσκύνημα, το χώμα φυλαχτό.



Σ΄ εσέ του Αρχίλοχου η χολή και της Σαπφώς η φλόγα,

της βιβλικής σου χώρας ο οίστρος ο σαιξπηρικός,

άμοιαστης Μούσας βύζαξες τρικυμισμένης ρώγα,

στη γη μας ήρθες θεόσταλτος Τυρταίος ρωμαντικός.



Εκατό χρόνια πέρασαν. Δεν πέρασες . Και ζεις

με των αϊτών το πέταγμα και με των άγριων κρίνων

την ευωδιά, στο λυρισμό, στη σκέψη, στης ψυχής

τα πάθη, και στη δόξα των Ελλήνων.

Η επέτειος των 150 χρόνων έδωσε νέο έναυσμα στο ενδιαφέρον για τον Βύρωνα, αυτή τη φορά, όχι ως εμπνευστή ποιητικής δημιουργίας όσο ως πρόσωπο μελέτης για την προσφορά του στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής ποίησης, χωρίς βέβαια να ξεχνιέται ποτέ η φιλελληνική του ιδιότητα.

Ατενίζοντας την ελληνική ιστορία από την έναρξη της Επαναστάσεως μέχρι τις μέρες μας, αποκτούμε κάθε δικαίωμα να αναγνωρίσουμε στο πρόσωπο του Βύρωνα, όχι μονάχα έναν μεγάλο ποιητή, όχι μονάχα έναν μέγα φιλέλληνα, αλλά και έναν ιδιότυπο προφήτη. Δεν πρόκειται βεβαίως περί κάποιας μαντικής του ιδιότητος, αλλά περισσότερο για μία διεισδυτική ευφυΐα ανάλυσης της ιστορίας που προέκυψε από τον συνδυασμό της πλατείας του μόρφωσης και του καλλιτεχνικού του ενστίκτου. Ήταν ο Βύρωνας εκείνος ο οποίος είχε εγκαίρως δηλώσει στον Μαυροκορδάτο πως η διχόνοια μεταξύ των Ελλήνων θα έχει ως αποτέλεσμα, είτε την πλήρη αποτυχία της Επαναστάσεως, είτε την μετατροπή του νεοσύστατου ελληνικού κράτους σε ένα προτεκτοράτο των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες θα το μεταβάλλουν σε πεδίο συγκρούσεως για τα συμφέροντά τους.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Βύρωνας απαρνήθηκε ποτέ το όραμα μιας ελεύθερης και μεγάλης Ελλάδας. Κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, το όραμα αυτό φάνηκε να δικαιώνεται. Η Μικρασιατική καταστροφή όμως ήρθε να δικαιώσει τους πιο μελανούς φόβους του. Η Ελλάδα γνώρισε τη συντριβή ως αποτέλεσμα των εσωτερικών της διενέξεων, οι επιπτώσεις των οποίων συνέχισαν να στιγματίζουν την κοινωνική και πολιτική ζωή μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα, με αποτέλεσμα να εισέλθει σε έναν εντελώς καινούργιο κόσμο με εξασθενημένες δυνάμεις και βαθιά ρήγματα στον κοινωνικό της ιστό.

Μέχρι σήμερα ο Λόρδος Βύρωνας αποτελεί πρόκληση αλλά και πρόσκληση για να πάρουμε θέση παρατηρητή έξω από το συγκρουσιακό, σχεδόν εμφυλιοπολεμικό περιβάλλον, που συνεχίζει να μας κατατρέχει, και να οραματιστούμε μία Ελλάδα συμπαγή, τόσο σε επίπεδο κοινωνικών δεσμών, όσο και σε επίπεδο ιστορικών προοπτικών.


ΠΗΓΗ: ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Αφιερώματα / 1821-2021: Ανάσταση του Γένους

https://www.pemptousia.gr/2021/02/lordos-viron-mia-trilogia-g-to-vironiko-apotipoma-stin-elliniki-psichi/
Επιστροφή στην κορυφή

 
Μετάβαση στη:  
Μπορείτε να δημοσιεύσετε νέο Θέμα σ' αυτή τη Δ.Συζήτηση
Μπορείτε να απαντήσετε στα Θέματα αυτής της Δ.Συζήτησης
Δεν μπορείτε να επεξεργασθείτε τις δημοσιεύσεις σας σ' αυτή τη Δ.Συζήτηση
Δεν μπορείτε να διαγράψετε τις δημοσιεύσεις σας σ' αυτή τη Δ.Συζήτηση
Δεν έχετε δικαίωμα ψήφου στα δημοψηφίσματα αυτής της Δ.Συζήτησης

Όλες οι Ώρες είναι GMT + 2 Ώρες