Από την «μαφία της ξαπλώστρας» στην λαϊκή απαξίωση του δημόσ

[Ευγενία Σαρηγιαννίδη]

Από την «μαφία της ξαπλώστρας» στην λαϊκή απαξίωση του δημόσιου πλούτου



Της
Ευγενίας Σαρηγιαννίδη*


«Στο περιγιάλι το κρυφό κι άσπρο σαν περιστέρι,
Διψάσαμε το μεσημέρι, μα το νερό γλυφό.»

Γιώργος Σεφέρης


Μύρισε καλοκαιράκι… Ήρθε και το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος για να το πιστοποιήσει και τυπικά και οι «Αθηναίοι», όσοι δεν μπόρεσαν να φύγουν σε μακρινούς προορισμούς, έτρεξαν να συνωστισθούν στις παραλίες της Αττικής, εγκαινιάζοντας για φέτος μαζικά το γνωστό μας πλέον… staycation. Επέδειξαν, όπως και πέρυσι, μια ιδιαίτερη προτίμηση για την «Αθηναϊκή Ριβιέρα», περιφρονώντας κάπως τις παραλίες του Αγίου Αντρέα, της Λούτσας, της Ραφήνας, που πριν από κάποια χρόνια κατείχαν πρώτη θέση στις πιο δημοφιλείς επιλογές τους. Αλλά έτσι είναι οι μόδες… έρχονται και παρέρχονται…

Τι άφησαν πίσω τους; Βεβαίως, τα παράγωγα του πολιτισμού και της αισθητικής τους: Βουνά από σκουπίδια, που τα έπαιρνε ο αέρας και τα πέταγε στη θάλασσα, γόπες, σπασμένα μπουκάλια από μπύρες, χάρτινα κυπελάκια του καφέ, μαζί με τα χάρτινα καλαμάκια τους (γιατί είμαστε και οικολόγοι) και διάφορα άλλα παρόμοια που μπορεί κανείς να δει στις επισυναπτόμενες φωτογραφίες ως μια μικρή ένδειξη του τι αφήνουν πίσω τους τα «μπάνια του λαού» στις ελεύθερες παραλίες…

Παράλληλα, όπως διαβάσαμε σε δημοσίευμα στον ιστότοπο newsprime[1] που καταγγέλλει την «μαφία της ξαπλώστρας» ειδικά στην «Αθηναϊκή Ριβιέρα»: «Η εικόνα των παραλιών θυμίζει ιδιωτικά θέρετρα υψηλών προδιαγραφών. Σε γνωστό ξενοδοχειακό συγκρότημα στο Καβούρι, η ενοικίαση μιας ξαπλώστρας και ομπρέλας αγγίζει τα 320 ευρώ. Αντίστοιχα, στη Γλυφάδα, το κόστος φτάνει τα 140 ευρώ για δύο ξαπλώστρες και ομπρέλα, ενώ οι απαιτήσεις του καταστήματος περιλαμβάνουν ακόμη και dress code, με τον όρο “beach casual” να επιβάλλεται ακόμη και για μια απλή επίσκεψη στην ακτή. Για μία τετραμελή οικογένεια, το κόστος ενός απλού μπάνιου ξεπερνά τα 100 ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε σημαντικό μέρος του βασικού μισθού. Η ελεύθερη πρόσβαση δυσχεραίνεται, είτε λόγω φυσικής παρεμπόδισης, είτε λόγω του οικονομικού αποκλεισμού που επιβάλλουν οι υψηλές τιμές. Η μόνη εναλλακτική για τους πολίτες είναι οι ελεύθερες ή χαμηλού κόστους παραλίες. Ακόμη κι εκεί όμως, όπως στη Βουλιαγμένη, η τιμή εισόδου φτάνει τα 15 ευρώ το άτομο, χωρίς ουσιαστικές παροχές. Από τις πρώτες πρωινές ώρες, οι επισκέπτες σπεύδουν με ομπρέλες και καρέκλες για να εξασφαλίσουν μία σκιά κάτω από δέντρο ή βράχο. Η θάλασσα παραμένει τυπικά δημόσιο αγαθό, αλλά η πρόσβαση σε αυτή μοιάζει όλο και περισσότερο με προνόμιο για λίγους. Η τάση ιδιωτικοποίησης των παραλιών, η πλήρης εμπορευματοποίηση του φυσικού τοπίου και η αδιαφάνεια των συναλλαγών συνθέτουν ένα σκηνικό διαρκούς υποβάθμισης του δημόσιου χώρου.»

Και βλέποντας από την μία το παραπάνω δημοσίευμα, γνωρίζοντας από την άλλη προσωπικά τον αγώνα που κάνουν οργανωμένα οι πολίτες της περιοχής Λαγονησίου – Σαρωνικού με το κίνημα «Ελεύθερες Παραλίες» για να μην ξεπουληθούν σε ιδιωτικά συμφέροντα οι ακτές της Αττικής και όχι μόνο, κοιτώντας παράλληλα τους λόφους από σκουπίδια πάνω και παραπλεύρως των ακτών, ενώ οι κάδοι λίγο πιο πέρα είναι άδειοι, σκέφτεσαι πως τούτο τον τόπο, τον πολλαπλώς ξεπουλημένο, τον λυμαίνονται όλοι. Τον θεωρούν τσιφλίκι τους όλοι. Σκέφτεσαι παράλληλα πως οι ιδιωτικοποιήσεις, τα μεγάλα συμφέρονται, αλλά και οι «μαφίες της ξαπλώστρας» έχουν τους πιο εξαιρετικούς συμμάχους και συνεργάτες. Δουλεύει ο ένας για τον άλλο στο πλαίσιο ενός άρρητου και άτυπου συμφώνου συνεργασίας. Οι δε φωνές που αγωνίζονται για τη διατήρηση του δημοσίου αγαθού και την προάσπιση του είναι δυστυχώς μειοψηφικές, όπως συμβαίνει γενικότερα στην Ελλάδα σε πολλά θέματα.

Γιατί βεβαίως, όπου υπάρχει ήδη η ιδιωτική πρωτοβουλία και τα beach bar, οι παραλίες καθαρίζονται από τους επιχειρηματίες, γιατί θέλουν προφανώς «καθαρό το μαγαζί τους». Αντίθετα, το εναπομείναν δημόσιο αγαθό προσεγγίζεται μαφιόζικα, είτε άμεσα από τους επενδυτές με την λογική «να αρπάξουμε και να αξιοποιήσουμε ότι μπορούμε, άλλωστε η Ελλάδα, βασικά «sea and sun» έχει να προσφέρει», συνεπώς, «άμα μπορούμε, θα βάλουμε ξαπλώστρες μέχρι εκεί που φτάνει ο φλοίσβος», είτε από τους ίδιους τους πολίτες που, αφού οδηγήσουν χιλιόμετρα φορτωμένοι με καφέδες, φαγητά, μπύρες, ομπρέλες, ψάθες καρεκλίτσες και διάφορα άλλα συμπαρομαρτούντα, για να βρουν «το περιγιάλι το κρυφό» που πιθανόν να έχουν διαβάσει σε διάφορους ιστότοπους, ως «οι πέντε κρυμμένες παραλίες της Αττικής», «οι δέκα ή πέντε ψαγμένες παραλίες της Αττικής που δεν πρέπει να χάσεις» κλπ., φεύγοντας, το έχουν μετατρέψει σε χωματερή.

Γιατί για τους «τσιφλικάδες παράγοντες επιχειρηματίες του τουρισμού», αλλά και για τους «ακτήμονες πολίτες» που νέμονται ως «τσιφλίκι» τους το δημόσιο αγαθό, ο δημόσιος χώρος είναι κάτι που μπορείς να το χρησιμοποιήσεις για προσωπικό σου όφελος, να το μεταχειριστείς κατά το δοκούν, να το καταστρέψεις, να το βρωμίσεις, να το ξεπουλήσεις, να το εμπορευτείς ή και να το απαξιώσεις. Άλλωστε, εσύ ως ιδιώτης επενδυτής λίγο ή πολύ «μεγαλοσχήμονας», ή «Έλληνας πολίτης με ανθρώπινα δικαιώματα», με το δημόσιο χώρο, αυτόν που δεν ανήκει σε κανένα άτομο, αλλά στο συλλογικό υποκείμενο που λέγεται λαός και καλείται να το σέβεται, να το προασπίζεται και να το διαφυλάττει, δεν έχεις και πολλές πολλές σχέσεις. Αυτό που βασικά σε ενδιαφέρει είναι το lifestyle σου, το μεγάλο ή μικρό συμφέρον σου (ανάλογα το βαλάντιο που διαθέτεις) και τι μπορείς να εκμεταλλευτείς από αυτό που ακόμα καλείται Ελλάδα.

Και θα έλεγε κανείς πως από τα επιχειρηματικά συμφέροντα που λυμαίνονται το δημόσιο πλούτο με ιδιωτικοποιήσεις, δεν μπορεί να ζητά κάποιος να επιδείξουν φιλολαϊκές ευαισθησίες. Άλλωστε, η ιστορία του ξεπουλήματος, ήδη από τα μνημόνια «έχει ξεφύγει», που λέμε στην καθομιλουμένη. Με εκείνον όμως, τον υποτιθέμενο λαό, τι γίνεται; Με εκείνον που θέλει (με το δίκιο του) ελεύθερες παραλίες; Με εκείνον που θέλει να πάει για ένα μπάνιο με την οικογένεια του χωρίς να του κοστίσει ένα μηνιάτικο; Με εκείνον που μποϊκοτάρει την «μαφία της ξαπλώστρας» αναζητώντας κολπίσκους και παραλίες, ακόμα αναξιοποίητες, τι ακριβώς γίνεται; Μήπως εκείνος εμπράκτως και εμφατικά απαξίωσε το δημόσιο πλούτο, ώστε να φαίνεται σε μερικούς η «ιδιωτική αξιοποίηση», όπως καλείται, ο μόνος τρόπος να διαφυλαχτεί; Μήπως είναι εκείνος που δίνει το καλύτερο άλλοθι, σε όλους όσους ισχυρίζονται πως «μόνον ότι πληρώνουν οι άνθρωποι – και μάλιστα ακριβά, το σέβονται.»;

Γιατί βεβαίως, όποιος δεν προασπίζεται τα κεκτημένα του τα χάνει. Όπως και όποιος δεν τα σέβεται, δεν τα διατηρεί με πολύ προσοχή, επιμέλεια και φροντίδα, επιδεικνύοντας αγνωμοσύνη και αχαριστία, τα έχει ήδη απωλέσει, πριν επισήμως, του τα πάρουν. Το έχουμε δει πολλές φορές, μα «μυαλό δεν βάζουμε». Το έχουμε δει με το δημόσιο πανεπιστήμιο και που οδήγησε η πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη απαξίωσή του από τους ίδιους τους φοιτητές, τους καθηγητές, τους εργαζόμενους και βεβαίως, την ίδια την κοινωνία των γονέων και κηδεμόνων. Το έχουμε δει στην υγεία. Το έχουμε δει στην τοπική αυτοδιοίκηση. Το έχουμε δει στους δημόσιους οργανισμούς. Το είδαμε με την ενέργεια. Και θα συνεχίσουμε κατά πως φαίνεται να το βλέπουμε.

Αυτό που πάψαμε να βλέπουμε είναι την λαϊκή αριστοκρατία, όπως γι’ αυτήν έγραφε ο Ελύτης, που έκανε τη βουτιά της χωρίς να κατασκηνώνει στην παραλία με φραπέδες, φρέντο και ένα καφάσι μπύρες. Που είχε σεβασμό για την φύση, τα βουνά και τη θάλασσα του τόπου της. Που δεν πάρκαρε τους τέσσερις τροχούς επάνω στην παραλία. Εκείνους τους ίδιους που σκούπιζαν και ασβέστωναν τα πεζοδρόμια μπροστά από το σπίτι τους, γιατί προφανώς τα θεωρούσαν δημόσια προέκταση της αυλής τους…..



[1] «Μαφία της Ξαπλώστρας»: Η κατάληψη των παραλιών με ενορχήστρωση κράτους, δήμων και επιχειρηματιών - News Prime, 9/06/2025

*Ψυχολόγου MSc